NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit Chapter 5 सूक्तिमौक्तिकम्
Class 9 Sanskrit chapter 5 Solutions /
सूक्तिमौक्तिकम्
Class 9 Sanskrit
Chapter 5/सूक्तिमौक्तिकम्
1. एकपदेन उत्तरं लिखत-
(क) वित्ततः क्षीणः कीदृशः भवति?
(ख) कस्य प्रतिकूलानि कार्याणि परेषां न समाचरेत ?
(ग) कुत्र दरिद्रता न भवेत् ?
(घ) वृक्षाः स्वयं कानि न खादन्ति ?
(ङ) का पुरा लघ्वी भवति ?
उत्तर :-
(क) अक्षीणो।
(ख) आत्मनः।
(ग) प्रियवचने।
(घ) फलानि।
(ङ) परार्द्धछाया।
2. अधोलिखितप्रश्नानाम उत्तराणि संस्कृतभाषया लिखत -
(क) यत्नेन किं रक्षेत वित्तं वृत्तं वा ?
(ख) अस्माभिः (किं न समाचरेत) कीदृशम आचरणं न कर्त्तव्यम?
(ग) जन्तवः केन तुष्यन्ति?
(घ) सज्जनानां मैत्री कीदृशी भवति ?
(ङ) सरोवराणां हानिः कदा भवति?
उत्तर :-
(क) यत्नेन वृत्तं रक्षेत्।
(ख) अस्माभिः आत्मनः प्रतिकूलम् आचरणम् न कर्त्तव्यं।
(ग) जन्तवः प्रियवाक्यप्रदानेन तुष्यन्ति।
(घ) सज्जानां मैत्री दिनस्य परार्द्धस्य छायेव पुरा लघ्वी पश्चात् वृद्धिमती च भवति।
(ङ) सरोवरणाम् हानिः मरालैः सह विप्रयोगः येषां भवति।
3. 'क' स्तम्भे विशेषणानि 'ख' स्तम्भे च विशेष्याणि दत्तानि, तानि यथोचितं योजयत -
|
|
|
|
(क) आस्वाद्यतोयाः |
|
|
(ख) गुणयुक्तः |
|
|
(ग) दिनस्य पूर्वार्द्धभिन्ना |
|
|
(घ) दिनस्य परार्द्धभिन्ना |
|
उत्तर :-
(क) आस्वाद्यतोयाः | |
(ख) गुणयुक्तः | (4) दरिद्रः |
(ग) दिनस्य पूर्वार्द्धभिन्ना | (1) खलानां मैत्री |
(घ) दिनस्य परार्द्धभिन्ना | (2) सज्जनानां मैत्री |
4. अधोलिखितयोः श्लोकद्वयोः आशयं हिन्दीभाषया आंग्लभाषया वा लिखत -
(क) आरम्भगुर्वी क्षयिनी क्रमेण
लघ्वी पुरा वृद्धिमती च पश्चात्।
दिनस्य पूर्वार्द्धपरार्द्धभिन्ना
छायेव मैत्री खलसज्जनानाम।।
उत्तर - हिन्दी भाषया आशयं -
आशय यह है कि जिस प्रकार पूर्वार्द्ध की छाया पहले लम्बी होती है, फिर धीरे-धीरे छोटी होती है, उसी प्रकार दुष्टों की मित्रता शुरू में बड़ी और धीरे-धीरे कम होने लगती है।
इसके विपरीत, जिस प्रकार परार्द्ध की छाया पहले छोटी, बाद में लम्बी होती चली जाती है, उसी प्रकार सज्जनों की मित्रता है। अतः हमें सज्जनों से मित्रता करनी चाहिए।
(ख) प्रियवाक्यप्रदानेन सर्वे तुष्यन्ति जन्तवः।
तस्मात्तदेव वक्तव्यं वचने का दरिद्रता।।
उत्तर - हिन्दी भाषया आशयं -
आशय यह है कि सभी प्राणी हमारे प्रिय बोलने से खुश होते हैं। इसलिए मधुर वचन बोलने में क्या कंजूसी ? अतः हमें प्रिय बोलना चाहिए।
5. अधोलिखितपदेभ्यः भिन्नप्रकृतिकं पदं चित्वा लिखित -
(क) वक्तव्यम्, कर्तव्यम्, सर्वस्वम्, हन्तव्यम्।
(ख) यत्नेन, वचने, प्रियवाक्यप्रदानेन, मरालेन।
(ग) श्रुयताम्, अवधार्यताम्, धनवताम्, क्षम्यताम्।
(घ) जन्तवः, नद्यः, विभूतयः, परितः।
उत्तर :-
(क)सर्वस्वम्।
(ख)वचने।
(ग) धनवताम्।
(घ) परितः।
6. स्थूलपदान्यधिकृत्य प्रश्नवाक्यनिर्माणं कुरुत -
(क) वृत्ततः क्षीणः हतः भवति।
(ख) धर्मसर्वस्वं श्रुत्वा अवधार्यताम्।
(ग) वृक्षाः फलं न खादन्ति।
(घ) खलनाम् मैत्री आरम्भगुर्वी भवति।
उत्तर :-
(क) कस्मात् क्षीणः हतः भवति ?
(ख) किम् श्रुत्वा अवधार्यताम् ?
(ग) के फलं न खादन्ति ?
(घ) केषां मैत्री आरम्भगुर्वी भवति ?
7. अधोलिखितानि वाक्यानि लोटलकारे परिवर्तयत -
यथा - सः पाठं पठति।
--सः पाठं पठतु।
(क) नद्यः आस्वाद्यतोयाः सन्ति।
(ख) सः सदैव प्रियवाक्यं वदति।
(ग) त्वं परेषां प्रतिकूलानि न समाचारसि।
(घ) ते वृत्तं यत्नेन संरक्षन्ति।
(ङ) अहम् परोपकाराय कार्यं करोमि।
उत्तर -
(क) नद्यः आस्वाद्यतोयाः सन्तुः ।
(ख) सः सदैव प्रियवाक्यं वदतु ।
(ग) त्वं परेषां प्रतिकूलानि न समाचर।
(घ) ते वृत्तं यत्नेन संरक्षन्तु ।
(ङ) अहम् परोपकाराय कार्यं करवाणि ।
Read Also -
Class 9 Sanskrit chapter 5 Hindi Translation सूक्तिमौक्तिकम्
Read Also
NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit All Chapters
NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 1 भारतीवसन्तगीतिः
NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 2 स्वर्णकाकः
NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 3 गोदोहनम्
NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 4 कल्पतरुः
NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 5 सूक्तिमौक्तिकम्
NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 6 भ्रान्तो बालः
NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 7 प्रत्यभिज्ञानम्
NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 8 लौहतुला
NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 9 सिकतासेतुः
NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 10 जटायोः शौर्यम्
NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 11 पर्यावरणम्
NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 12 वाडमनः प्राणस्वरूपम्
keyword-
NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 5 भारतीवसन्तगीतिः , NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 5, NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 5, Class 9 Sanskrit chapter 5 NCERT Solutions, NCERT Solutions for All Class Sanskrit, NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 5,NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 5
Post a Comment
Please do not enter any spam link in the comment box.