Class 9 Sanskrit chapter 2 Solutions/स्वर्णकाकः

NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 2 स्वर्णकाकः 

Class 9 Sanskrit chapter 2 Solutions/स्वर्णकाकः  

अभ्यास

Class 9 

स्वर्णकाकः 

1. एकपदेन उत्तरं लिखत - 

(क) माता काम आदिशत् ?

(ख) स्वर्णकाकः कान अखादत् ?

(ग) प्रासादः कीदृशः वर्तते ? 

(घ) गृहमागत्य तया का समुदघाटिता ?

(ङ) लोभाविष्टा बालिका कीदृशीं मञ्जूषां नयति?

उत्तर :-

(क)पुत्रीम्। 

(ख) तन्दुलान।  

(ग) स्वर्णमयः। 

(घ) मञ्जूषा। 

(ङ) बृहत्तमां। 

(अ) अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतभाषया लिखत -  

(क) निर्धनायाः वृद्धायाः दुहिता कीदृशी आसीत् ?

(ख) बालिकया पूर्वं कीदृशः काकः न दृष्टः आसीत् ? 

(ग) निर्धनायाः दुहिता मञ्जूषायां कानि अपश्यत् ?

(घ) बालिका किं दृष्ट्वा आश्चर्यचकिता जाता ?

(ङ) गर्विता बालिका कीदृशं सोपनं अयाचत् कीदृशं च प्राप्नोत्। 

उत्तर :-

(क) निर्धनायाः वृद्धायाः दुहिता विनम्रा मनोहरा चासीत्। 

(ख) बालिकयापूर्वं रजतचञ्चुः स्वर्णपक्षः स्वर्णकाकः न दृष्टः आसीत्।  

(ग) निर्धनायाः दुहिता मञ्जूषायां महार्हाणि हीरकाणि अपश्यत्।  

(घ) बालिका वृक्षस्योपरि स्वर्णमयं प्रासादं दृष्टः आश्चर्य चकिता जाता।   

(ङ) गर्विता बालिका स्वर्णमयं सोपानम् अयाचत् ताम्रमयम् सोपानं च परम् प्राप्नोत्।  

2. (क) अधोलिखितानां शब्दानां विलोमपदं पाठात चित्वा लिखत -

(i) पश्यात - ..................

(ii) हसितुम - .................

(iii) अधः -.................

(iv) श्वेतः -...................

(v) सूर्यास्तः -................

(vi) सुप्तः -................

उत्तर- 

(i) पश्यात् - पूर्वं। 

(ii) हसितुम् - रोदितुं। 

(iii) अधः -उपरि। 

(iv) श्वेतः -कृष्णः। 

(v) सूर्यास्तः -सूर्योदयः। 

(vi) सुप्तः -प्रबुद्धः। 

(ख) सन्धिं कुरुत -

(i) नि + अवसत् -

(ii) सूर्य + उदयः -

(iii) वृक्षस्य + उपरि -

(iv) हि + अकारयत -

(v) च + एकाकिनी -

(vi) इति + उक्त्वा - 

(vii) प्रति + अवदत् -

(viii) प्र + उक्तम् -

(ix) अत्र + एव -

(x) तत्र + उपस्थिता -

(xi) यथा + इच्छाम् -

उत्तर -

(i) नि + अवसत् =न्यवसत्।  

(ii) सूर्य + उदयः = सूर्योदयः।

(iii) वृक्षस्य + उपरि = वृक्षस्योपरि। 

(iv) हि + अकारयत् = ह्यकारयत्। 

(v) च + एकाकिनी = चौकाकिनी 

(vi) इति + उक्त्वा = इत्युक्त्वा। 

(vii) प्रति + अवदत् = प्रत्यवदत्।  

(viii) प्र + उक्तम् = प्रोक्तम्। 

(ix) अत्र + एव = अत्रैव। 

(x) तत्र + उपस्थिता = तत्रोपस्थिता। 

(xi) यथा + इच्छाम् = यथेच्छम्। 

3.  स्थूलपदान्यधिकृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत -

(क) ग्रामे निर्धना स्त्री अवसत्। 

(ख) स्वर्णकाकं निवारयन्ती बालिका प्रार्थयत्। 

(ग) सूर्योदयात् पूर्वमेव बालिका तत्रोपस्थिता। 

(घ) बालिका निर्धनमातुः दुहिता आसीत्।  

(ङ) लुब्धा वृद्धा स्वर्णकाकस्य रहस्यमभिज्ञातवती। 

उत्तर -

(क) ग्रामे  का  स्त्री अवसत् ?

(ख) कम्  निवारयन्ती बालिका प्रार्थयत् ? 

(ग) कस्मात्  पूर्वमेव बालिका तत्रोपस्थिता? 

(घ) बालिका कस्याः  दुहिता आसीत् ?  

(ङ) लुब्धा वृद्धा कस्य रहस्यमभिज्ञातवती ? 

4. प्रकृति -प्रत्यय -संयोगं कुरुत -

(क)   वि   +  लोकृ  +  ल्यप्     -- 

(ख)   नि   +           +  ल्यप्     --

(ग)    आ  +  गम    +  ल्यप्     --    

(घ)   दृश  +  क्त्वा                  -- 

(ङ)  शी    +  क्त्व                  --

(च )  लघु  +  तमप                -- 

उत्तर -

(क)   वि   +  लोकृ  +  ल्यप्     -- विलोक्य। 

(ख)   नि   +           +  ल्यप्     -- निक्षिप्य। 

(ग)    आ  +  गम    +  ल्यप्     -- आगत्य।    

(घ)   दृश  +  क्त्वा                  -- दृष्ट्वा। 

(ङ)  शी    +  क्त्व                  -- शयित्वा। 

(च )  लघु  +  तमप                -- लघुतमः। 

5. प्रकृतिप्रत्यय - विभागं  कुरुत  -  

(क)  रोदितुम् -

(ख)  दृष्टवा -

(ग) विलोक्य - 

(घ) निक्षिप्य -

(ङ) आगत्य 

(च) शयित्वा -

(छ) लघुतमम् -

उत्तर -

(क)  रोदितुम् - रुद + तुमुन्। 

(ख)  दृष्टवा - दृश + क्त्वा। 

(ग) विलोक्य - वि + लोक + ल्यप। 

(घ) निक्षिप्य - नि + क्षिप + ल्यप। 

(ङ) आगत्य - आ + गम् + ल्यप। 

(च) शयित्वा - शी + क्त्वा। 

(छ) लघुतमम् - लघु + तमप 

Read Also- Class 9 Sanskrit chapter 2 Hindi Translation

6. अधोलिखितानि कथनानि कः/का, कं/कां च कथयति -

कथनानि	कः/का	कं/काम्
(क)पूर्वं प्रातराशः क्रियाताम्।
(ख)सूर्यातपे तण्डुलान खगेभ्यो रक्ष।
(ग) तण्डुलान मा भक्षय।
(घ)अहम् तुभ्यं तण्डुलमूल्यं दास्यामि।
(ङ) भो नीचकाक! अहमागता, मह्यं तण्डुलमूल्यं प्रयच्छ।

उत्तर -

कथनानि	कः/का	कं/काम्
(क)पूर्वं प्रातराशः क्रियाताम।	काकः	बालिकाम्
(ख)सूर्यातपे तण्डुलान खगेभ्यो रक्ष।	माता	पुत्रीम
(ग) तण्डुलान मा भक्षय।	बालिका	काकं
(घ)अहम् तुभ्यं तण्डुलमूल्यं दास्यामि।	काकः	बालिकाम्
(ङ) भो नीचकाक! अहमागता, मह्यं तण्डुलमूल्यं प्रयच्छ।	वृद्धायाः पुत्री	काकं

 7. उदाहरणमनुसृत्य कोष्ठकगतेषु पदेषु पञ्चमीविभक्तेः प्रयोगं कृत्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-

यथा - मूषकः बिलाद् बहिः निर्गच्छति (बिल)

(क) जनः....... बहिः आगच्छति। (ग्राम) 

(ख) नद्यः-----निस्सरन्ति। (पर्वत)

(ग) -----पत्राणि पतन्ति। (वृक्ष)

(घ) बालकः -----विभेति? (सिंह)

(ङ) ईश्वरः -----त्रायते। (क्लेश)

(च) प्रभुः भक्तं ------निवारयति। (पाप)

उत्तर :-

(क) जनः ग्रामात् बहिः आगच्छति। (ग्राम) 

(ख) नद्यः पर्वतात् निस्सरन्ति। (पर्वत)

(ग) वृक्षात् पत्राणि पतन्ति। (वृक्ष)

(घ) बालकः सिंहात् विभेति? (सिंह)

(ङ) ईश्वरः क्लेशात् त्रायते। (क्लेश)

(च) प्रभुः भक्तं पापात् निवारयति। (पाप)

Read Also 

NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit All Chapters

NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 1 भारतीवसन्तगीतिः 

NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 2 स्वर्णकाकः  

NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 3 गोदोहनम् 

NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 4 कल्पतरुः 

NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 5 सूक्तिमौक्तिकम् 

NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 6 भ्रान्तो बालः 

NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 7 प्रत्यभिज्ञानम् 

NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 8 लौहतुला 

NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 9 सिकतासेतुः 

NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 10 जटायोः शौर्यम् 

NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 11 पर्यावरणम् 

NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 12 वाडमनः प्राणस्वरूपम्  

keyword- 

NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 2 भारतीवसन्तगीतिः , NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 2, NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 2, Class 9 Sanskrit chapter 2 NCERT Solutions, NCERT Solutions for All Class Sanskrit, NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 2,NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit chapter 2